Historia e Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës i shpreh zhvillimet e tërë­sishme ndër shqiptarë në gjysmën e dytë të sh. 20. Derisa në Shqipëri themelimi i një insti­tucioni të këtij lloji të shkencës qe shtruar qysh para Luftës II Botërore, madje qenë ndërmarrë hapa, që u ndërprenë gjatë Luftës, dhe rifilluan pastaj, por arritën të përligjeshin vetëm pas gjallërimit të një jete universitare prej disa dekadash më 1972, në Kosovë ideja e tillë ka një histori tjetër. 

Në vitet ’50 të sh. 20 në Kosovë nisi të shtro­hej nevoja për studime dhe hulumtime shkencore të organizuara të nivelit më të lartë, kështu që më 1953 u themelua Instituti Albanologjik, i cili, në rrethanat e atëhershme të trysnisë së egër ndaj shqiptarëve arriti të vepronte vetëm deri më 1955, kur pushteti e mbylli me pretekstin e shpjeguar mirë nga udhëhe­qësi partiak i Kosovës Dušan Mugoša në një mble­dh­je të atëhershme: “Atë institut ne e kemi formuar në kohën e tensionit informbyroist, ndër të tjera që t’i kundërvihemi propagandës së tyre [të Shqipërisë], kurse sot ai nuk është i nevojshëm si i tillë. Sepse ne shumicën e gjërave të fushave, të cilat i studion Insti­tuti, mund t’i marrim drejtpërdrejt nga Shqipëria kur të duam”. Megjithatë, kjo logjikë nuk mundi të mby­ll­te çdo shteg. Kështu, më 1958 u themelua Shkolla e Lartë Pedagogjike në Prishtinë, fill pastaj që nga viti 1960 Fakulteti Juridik-Ekonomik dhe Fakulteti Fi­lozofik, si filiala të Universitetit të Beogradit dhe me më­sim­dhënie serbokroatisht. Fakti që këto institucione e zhvi­llonin veprimtarinë e tyre në mjedis kosovar krijoi mun­dësinë që një numër gjithnjë e më i madh i të rinjve shqip­tarë të inkuadrohej në këto veprimtari dhe me rastin e ndryshimit të parë të klimës politike në vend më 1966 të delte me kërkesa normale për mësimdhënie në gjuhën shqipe dhe zgjerim të rrjetit të institucioneve universitare sipas përmasave të vendit. Kjo solli me vete dhe hapë­sirën për zhvillimin e veprimtarive shkencore-hulumtue­se në këtë mjedis dhe në gjuhën shqipe. Më 1967 u the­me­lua sërish Instituti Albanologjik, u intensifikua puna në Institutin e Historisë dhe në institucionet e tjera shken­core-kulturore si Muzeu i Kosovës, Arkivi, etj. Në bër­thamat universitare të studimeve në fushat e shkencave të natyrës dhe teknike tashmë ekzistonte një interes dhe veprimtari hulumtuese-shkencore, ndërsa fryma e re dhe entuziazmi i dhanë krih shprehjes së nevojave jo vetëm për zgjerim të tyre, po edhe për botim të rezultateve të kë­saj pune. Kështu iu dha një shtysë revistave të specia­lizuara në fusha të dijes, si Gjurmime albanologjike (në fillim, 1962-1968, në Fakultetin e Filozofisë, Dega e Gju­hës Shqipe, më vonë në Institutin Albanologjik), ndërsa një vend me peshë në këtë hapësirë e zunë dhe nis­mat e studentëve, si ajo me revistën shkencore Dituria (1971), ndërsa po vazhdonte botimi i intensifikuar i revistës me spektër më të gjerë Përparimi (nga 1955). 

Zgjerimi i rrjetit të fakulteteve dhe të katedrave bre­n­da tyre, themelimi i Fakultetit të Mjekësisë dhe i Fakultetit Teknik, rezultuan me themelimin e Universi­tetit të Prishtinës, në kuadër të të cilit u arrit një shkallë e lartë e veprimtarive universitare dhe shkencore-hulum­tuese, ndërsa zhvillimet në fushën e ekonomisë, sidomos në kuadër të komplekseve Trepça, Elektroekonomia e Kosovës, Kombinati Agroindustrial, sistemi bankar, etj. i dhanë një përshpejtim plotësues kësaj veprimtarie të gjithmbarshme. Kështu, ekonomia jo e fuqishme, por në rritje, bëhej gjithnjë e më shumë mbështetje për zgjerimin e potencialit shkencor-hulumtues, i cili më vonë do të bëhej bartës i zhvillimeve të përgjithshme në vend. Të gji­tha kë­to mbështeteshin nga një buxhet i veçantë për veprim­tarinë shkencore. 

Në fillim të viteve ’70, fare natyrshëm dhe para­lelisht me kërkesat për mëvetësimin e Kosovës në rrafsh të barabartë me njësitë e tjera federale të Jugosllavisë, u shtrua nevoja për krijimin e institucionit më të lartë të shkencës dhe të arteve. Në përgjigje të kërkesave të tilla Kuvendi i Kosovës më 1974 ngriti Komisionin Amë për themelimin e Shoqatës së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Brenda muajit tetor 1975 Komisioni zgjodhi 11 anëtarë të rregullt dhe 2 anëtarë korrespondentë të Sho­qatës. Shoqata u transformua në Akademi të Shkencave dhe të Arteve të Kosovës përmes Ligjit mbi Themelimin e Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës të nxjerrë nga Kuvendi i Kosovës i datës 18 prill 1978.

Në fillim veprimtarinë e saj ASHAK duhej ta zhvillonte në një bashkërenditje me universitetin në rritje, brenda të cilit vepronin institute e bërthama shkencore dhe hulumtuese në Fakultetin Filozofik/ më vonë të Shkencave të Natyrës, në Fakultetin e Mjekësisë, në Fakultetin Teknik, në Fakultetin Eko­no­mik, në Fakultetin Filozofik, me institutet e pava­rura nga Universiteti dhe nga Akademia – Instituti Albanologjik, Instituti i Historisë, Instituti Hidrome­teorologjik, pastaj institutet që vepronin në kuadër/ ose të lidhura me kapacitetet industriale të Kosovës, si Instituti Teknologjik që vepronte në kuadër të Kom­binatit Trepça, Instituti i Hulumtimeve që vep­ronte në kuadër të Elektroekonomisë, Instituti Agro­teknologjik në Pejë i lidhur me agroekonominë, dhe të institucioneve të tjera me interes në fushat e shkencës, të arteve dhe të kulturës. ASHAK qysh në fillim duhej ta formësonte veprimtarinë e vet si insti­tucioni më i lartë i shkencave dhe i arteve dhe të merrte role të rëndësishme në fushat e shkencave dhe të arteve në suaza të organizimit shtetëror të Kosovës brenda Federatës së Jugosllavisë. Ajo po ashtu duhej ta harmonizonte punën me Unionin e Akademive të Shkencave dhe të Arteve të Jugo­sllavisë, ku bënte pjesë si anëtare e barabartë dhe në një mandat (1985-1987) qe Kryesuese e Unionit dhe qendër e selisë së tij. Përmes atij Unioni ASHAK e zhvillonte dhe veprimtarinë ndërkombëtare.

ASHAK në atë kohë kishte tri Seksione: 1. Sek­sionin e Shkencave Shoqërore, 2. Seksionin e Shken­cave të Natyrës dhe 3. Seksionin e Gjuhësisë, të Letër­sisë dhe të Arteve. Më 1985 Kuvendi i ASHAK mori vendim për themelimin e Arkivit të Akademisë e të Institutit të Arkeologjisë dhe të Etnografisë. Arkivi dhe Biblioteka, që ishin funksionalizuar, u shkatërruan pas ndërhyrjes së policisë serbe në selinë e Akademisë më 1994, çka pamundësoi punën e saj më tej në atë godinë. Instituti i Arkeologjisë dhe i Etnografisë nuk arriti të the­melohej për shkak të trysnive politike dhe tenden­cave drejt rrëgjimit të Akademisë pas vitit 1985 dhe për arsye edhe buxhetore më vonë.

Më 1976 Shoqata e Shkencave dhe e Arteve e Ko­sovës nisi botimet e para periodike: Vjetari-Go­dišnjak, që me këtë titull do të vazhdojë të dalë deri më 1991, kur duhet të jetë botuar vëllimi 11-12, të cilin nuk patëm mundësi ta shihnim; dhe në kuadër të Seksionit të Shkencave të Natyrës: Acta biologic et medicinae experimentalis (këtë bashkë me Shoqatën për Biologji dhe Mjekësi Eksperimentale të Kosovës), që do të vazhdojë të dalë me rregull deri më 1989. Në vitin 1977 Shoqata e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës arriti të botonte dhe një Libër shënues – Spomenica. Në vitin 1978 Seksioni i Shkencave të Natyrës nxori botimin e parë të veçantë – Lj. Rakic: Regulacioni sistemi pona­šanja. Po atë vit Shoqata u shndërrua në Akademi. 

Në vitin 1979 Akademia vazhdoi botimin e vep­ra­ve të veçanta. Të tri seksionet nxorën nga një botim: vëllimin me studime të R. Qosjes Prej tipologjisë deri te periodizimi shqip (bashkë me Institutin Albanolo­gjik, Se­k­sioni i Gjuhësisë, i Letërsisë dhe i Arteve), vëlli­min Ti­to për Kosovën, Kosova për Titon, shqip e serbo­kro­­atisht dhe vëllimin e përbashkët Bron­hijalni reakti­bi­litet, ser­bo­kroatisht (Seksioni i Shkenca­ve të Natyrës autorët). Sek­sioni i Shkencave Shoqërore botoi dhe mo­no­grafinë e J. Redžepagic-it Pedagoška mi­sao Sve­to­zara Markovica, por bashkë me/ dhe në kuadër të boti­meve të veçanta të Akademisë Serbe të Shkencave dhe të Arteve. Në vitin 1980 Seksioni i Shke­n­­cave Shoqë­ro­re nisi botimin e përkohshëm Studi­me-Studije, libri 1, ndërsa dy librat e tjerë u botuan respektivisht më 1983 dhe më 1988. Më 1980 nisi dhe botimi i serisë Kërkime – Istraživanja të Seksionit të Shkencave të Natyrës, që do të vazhdojë të dalë më 1984 (libri 2), 1985 (libri 3) dhe 1986 (libri 4). Seskioni i Gjuhësisë, i Letërsisë dhe i Arteve atë vit botoi monografinë e B. Bokshit Rruga e formimit të fleksionit të sotëm no­minal të shqipes dhe të V. Filipovic-it Umetnost Veljka Petrovica.

Në vitin 1981 Seksioni i Shkencave Shoqërore nisi botimin Kërkime-Istraživanja, prej të cilit dolën vetëm 2 vëllime atë vit, ndërsa ASHAK përgatiti për shtyp materialet e Konferencës shkencore për 100-vjetorin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit në dy vëlli­me, që arriti të botohej vetëm më 1990. Më 1982 ky Sek­sion dhe Seksioni i Gjuhësisë, i Letërsisë dhe i Arte­ve botuan nga një vepër të veçantë të autorëve G. Zajmi dhe I. Ajeti në gjuhën serbokroate. 

Më 1983 vetëm Seksioni i Gjuhësisë, i Letërsisë dhe i Arteve arriti të botonte një vepër të veçantë – Književni ogledi i studije të V. Vukovic. Në vitin 1984 Seksioni i Shkencave Shoqërore arriti të botonte veprat e M. Krasniqit – Lugu i Baranit, shqip, të A. Hadrit – Ali Keljmendi, serbokroatisht, dhe vëllimin e përbash­kët – Aktualiteti dhe rëndësia e mendimit dhe vep­rim­tarisë praktike të Marksit, shqip e serbo-kroatisht, ndërsa Seksioni i Gjuhësisë, i Letërsisë dhe i Arteve veprën e V. Bovan, Srpske narodne umotvorine sa Kosova, serbo­kroatisht. 

Më 1985 seksionet nuk botuan asnjë vepër e ve­çantë, ndërsa ASHAK botoi librin ASHAK-ANUK 1975-1985. Në vitin 1986 u botuan 3 vepra të veçanta serbokroatisht: J. Redžepagic: Od gradjanske do mar­k­sistièko-lenjinistièke pedagogije, D. Bajraktarevic: Istorijski razvoj kosovsko-metohijskih govora dhe M. Haxhiu & V. Morcic-Piperski: Centralni hemo­sen­­zorni sistem i respirativna aktivnost. 

Po kështu më 1987 Seksioni i Shkencave Shoqë­rore arriti të botonte veprën kolektive monografike Ru­gova. Vitin 1988 e karakterizoi e njëjta frymë. U botuan veprat kolektive Život i delo Vuka Karadzica (serbo­kroatisht) dhe Efikasiteti i zhvillimit të viseve më pak të zhvilluara të Jugosllavisë (serbokroatisht e shqip) dhe vepra e D. Pejèinovic-it: Ekološka studija korov­ske vegetacije Kosova, ndërsa në vitin 1989 nuk doli asnjë botim i veçantë. 

Në të vërtetë, tendencat e tilla të mbushjes së veprimtarisë së kësaj akademie me botime më shpesh serbokroatisht apo në të dy gjuhët erdhën e u forcuan drejt mbytjes së plotë të veprimtarisë botuese të insti­tucionit më të lartë të shkencave dhe të arteve në Ko­sovë. Më 1989 filloi faza e përgjithshme e përshka­llë­zimit të trysnisë dhe agresionit të institucioneve shte­të­rore të Serbisë ndaj institucionneve të Kosovës. Duke përdorur dhe mekanizmat jugosllavë të detyrimit, Serbia aneksoi Kosovën dhe nisi procesin e reduktimit drastik apo të shuarjes së të gjitha institucioneve që shënonin mëvetësinë dhe shtetësinë e Kosovës, të institucioneve që vepronin drejtpërsëdrejti për emancipimin, eduki­min dhe përgatitjen e popullatës për zhvillim të mëtejmë. Në këtë proces u godit së pari Universiteti i Prishtinës, në të cilin më 1991 u pamundësua mësimdhënia në gjuhën shqipe dhe u nxorën nga puna 840 profesorë dhe arsim­tarë në një muaj. Një numër i mirë i akademikëve, inte­lek­tualëve, profesorëve të universitetit, studiuesve, shkri­m­tarëve, gazetarëve dhe veprimtarëve të tjerë të kulturës e të dijes nuk u pajtua me gjendjen dhe u vu në rrjedhën e rezistencës në format më të ndryshme. 

Qysh në diskutimet për ndryshimet kushtetuese të vitit 1989 Kuvendi i ASHAK-ut doli me angazhimet publike së pari me Deklaratën Kushtetuese, pastaj me angazhimet dhe veprimtaritë e tjera në favor të mbroj­tjes së të drejtave që po shkileshin në mënyrë drastike. Përveç angazhimit bashkë me mekanizmat e tjerë të rezistencës në drejtim të organizimit të Referendumit për pavarësi, në drejtim të organizimit e të hartimit të do­ku­menteve themelore për shpalljen e pavarësisë së Koso­vës, ASHAK në atë kohë zhvilloi dhe veprimtari shken­core në dobi të afirmimit të çështjes së drejtë, sido­mos me simpoziumet e mëdha shkencore me karak­ter ndër­kombëtar – Shqiptarët dhe Evropa në Prish­tinë (për botimin e ma­­te­rialeve të tij ishte ngarkuar si editor akademik R. Qosja, por nuk dihet pse nuk u botuan) dhe Çështja shqiptare bashkë me Akademinë e Shqipërisë në Tiranë (u botuan nga Instituti i Historisë), dy simpo­ziu­met për Gjenocidin serb në Ko­sovë, sim­poziumet për Statusin e Kosovës, më vonë Strategjia e zhvillimit ekonomik të Kosovës, ashtu si dhe një varg takimesh e konferencash për fusha të ndry­shme të dijes, materialet e të cilave janë botuar.

Kështu më 1990 Akademia botoi vetëm veprën e Z. Grudës Panamski kanal (serbokroatisht) dhe ribotoi veprën e Gj. Fishtës Anzat e Parnasit, ndërsa më 1991 vetëm veprën e D. Petrovic-it: Književni rad Gligorija Camblaka u Srbiji. Pastaj vijuan dy vjet pa asnjë botim.

Më 1992 Kuvendi i Serbisë, përmes Ligjit për Akademinë Serbe të Shkencave dhe të Arteve, e shpalli të mbyllur ASHAK-un dhe urdhëroi që pasuria e Aka­demisë të merrej nga establishmenti ekzekutiv i ins­taluar i Kosovës. Anëtarët e ASHAK-ut nuk e përfillën atë vendim dhe, në vijim të një deklarimi me shkrim, vazh­duan punën e tyre. Më 1994 policia serbe mbylli godinën e ASHAK-ut, përzuri prej andej akade­mikët dhe e përdori pastaj atë për destinacion tjetër. ASHAK u detyrua që veprimtarinë e vet ta zhvillonte në një shtëpi që ia kishte dhënë në dispozicion pa kun­dërshpërblim profesori i universitetit dr. Hamdi Syla në lagjen Ulpi­ana në Prishtinë. 

Kjo qe fazë e re e veprimtarisë së Akademisë në rrethana skajshmërisht të vështira. ASHAK nuk u pajtua me ndalimin e botimeve shkencore dhe as me pushimin e kontakteve ndërkombëtare dhe si rrugë të mbijetesës e të rezistencës zgjodhi zgjerimin e veprirmtarisë. Në atë kohë në Kosovë vepronin vetëm pak anëtarë të ASHAK-ut – mjekët M. Haxhiu, O. Imami, studiuesi i fushave të bujqësisë R. Bakalli, kishin mërguar në Amerikë, historiani Z. Mirdita në Zagreb, disa nuk ishin më në këtë jetë. Zgjedhjet e fundit të vitit 1993 sollën mundësinë që në vitin 1994 të niste ringjallja e Akademisë. Në vitet 1990-93 ASHAK-u kishte botuar vetëm doktoratën e D. Petrovic-it Književni rad Gligorija Camblaka u Srbiji më 1991. Menjëherë më 1994 u botuan veprat e I. Ajetit, Shqiptarët dhe gjuha e tyre dhe G. Zajmit Dimensions of the Question of Kosova in the Balkans, po më 1994 u krijua Seksioni i Arteve i veçantë nga Seksioni i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, u themelua revista për shkencat shoqërore e filologjike Studime. Megjithë vësh­tirësitë materiale-teknike, por edhe të tjera, pas kontakteve me autorë të mundshëm dhe pas komuni­kimit dhe me studiues jashtë Kosovës, të cilët e respektonin vull­netin tonë, ia dolëm ta nxirr­nim numrin 1 me të gjitha kriteret për një revistë të këtij lloji, me rezymetë në gjuhët me qarkullim të gjerë; me platformën dhe me kontu­rat e krijuara revista vazh­don të dalë me rregull deri në ditët tona dhe boton edhe në gjuhët me qarkullim ndër­kombëtar. 

Vitet 1995-1996 shënojnë rritjen në drejtim të kësaj kthese për mbarë në botimet dhe veprimtarinë e ASHAK-ut. Seskioni i Gjuhësisë dhe i Letër­sisë botoi librin përkujtimor për E. Mekulin dhe nisi se­rinë e veprave të albanologëve të shquar të traditës me vëllimin I të Veprave të S. Rizës, ndërsa Seksioni i Shkencave Shoqërore botoi veprën kolektive Gjenocidi dhe aktet gjenocidale të pushtetit serb ndaj shqipta­rëve nga Kriza lindore e këndej dhe veprën e J. Rexhepagiqit: Sami Frashëri dhe Pedagogjia e Rilin­djes kombëtare. Seksioni i Shken­cave të Natyrës e ri­nisi ciklin e botimeve të veçanta me veprat kolektive: Shqyrtim multidisiplinor i mundësive zhvillimore të Kosovës. Këto zgjeri­me shkojnë paralelisht me rritjen e numrit të anëtarëve të ASHAK. 

Në vitet 1997 dhe 1998 u çuan më tej nismat e mëparme. Vazhdoi botimi i Studime dhe nisi botimi i re­vistës Kërkime (shkencat e natyrës), që vijon me rregull edhe sot; u botua vëllimi 2 i Veprave të S. Rizës, vëllimi 1 i Veprave të I. Ajetit dhe të G. Zajmit, opera Goca e Kaçanikut e R. Dhomit, vëllimet 2 dhe 3 të Veprave të I. Ajetit, monografia e B. Bokshit Pjesorja e shqipes, materialet e konferencës Letërsia shqipe dhe gjuha letrare  dhe në Seksionin e Shkencave të Natyrës veprat e N. Dacit Kimia organike eksperi­mentale (bashkë me Librin Shkollor) dhe Kimia e mjedisit. 

Zgjerimi i rezistencës së armatosur ndaj pushtimit serb më 1998 dhe lufta e vitit 1999 zvogëluan përko­hësisht punën e ASHAK, por anëtarët e saj qenë aktivë me veprimtari. Arriti të botohej numri i ri i Kërkime dhe monografia e M. Dushit Sistemet ciklike të transportit.

Faza e re në jetën e ASHAK filloi pas Luftës së vitit 1999, pas kthimit të popullatës se dëbuar në rretha­na të rrënimit të tërësishëm të vendit. ASHAK u kthye në selinë e saj dhe vazhdoi punën me intensitet më të madh. Pos revistave, në vitin 2000 u nxorën dhe bo­timet e veçanta: L. Gjergji: Nëna e Dashurisë (Krye­sia), Naim Frashëri – 100 vjet pas, D. Rozhaja: Fiziologjia kraha­suese (SSHN) dhe H. Muharremi: Muslim Mulliqi (SA). Këto rrjedha vijnë e shtohen në vitin 2001 me boti­met e Ajetit, Zajmit, Gjerqekut, Dhomit, Ballatës, Ferrit dhe me botimet kolektive, ashtu si më 2002 me veprat e Rizës, Ajetit, Dacit, Dushit, Gashit-Spahos, Dhomit etj. Në këtë periudhë pati dhe diskutime brenda Akademisë për të ardhmen e saj. Një anëtar e shtroi kërkesën për mundësinë dhe modalitetet e shkrirjes me Akademinë e Shqipërisë, por Kuvendi nuk i pranoi sugjerimet e tilla si të frytshme. Puna vijoi me përq    ëndruime në aspektet e mundshme në rrethanat e mungesave të mjedisit dhe të buxhetit të reduktuar, pra kryesisht në botimet. 

Në vitin 2003 botohen veprat e Pedersenit, Zajmit e Hadrit dhe monografitë e M. Berishës e S. Hamitit. Tani nis për herë të parë veprimtaria në hartimin e fja­lorëve terminologjikë, këtë radhë botohet Fjalori i em­ra­ve të bimëve dhe Fjalori i terminologjisë së bo­ta­nikës, të dy bashkë me ASHSH në një vëllim shumë të gjerë dhe në disa gjuhë. Në vitin 2003 rifilloi botimi i Vjetarit të ASHAK për vitet e mbetura, për të vazhduar me rregull. Viti 2004 shënon një cilësi të re në botimet e veçanta me veprat e B. Bokshit, E. Berishës, P. Nushit, u vazhdua seria Vepra të Zajmit, Rizës, Cimochowski-t (shqip), Pedersen-it (shqip), ndër­sa si botim kolektiv doli vetëm Kosova dhe statusi i saj i ardhshëm – aspekte e këndkun­drime, Statusi i ardh­shëm i Kosovës, ku përfshiheshin materialet e tubimeve shkencore me këto tema. Po atë vit u botua vepra e rën­dësishme (mbi 800 faqe) e albano­logut gjerman W. Fiedler për sistemin fol­jor në gjuhën e “Mesharit” të Gjon Buzukut në gjuhën gjermane, që mund të konsiderohet një ndërmarrje e veçantë për albanistikën.

Në vitin 2005 ASHAK arriti rekordin e saj të de­ri­sotëm me botimet. Përveç revistave, që dolën me rre­gull, në Seksionin e Gjuhësisë dhe të Letërsisë botoi ve­p­­rat e: B. Bokshit, A. Aliut, R. Ismajlit, S. Hamitit, har­toi dhe botoi fjalorin e gjerë të terminologjisë së infor­matikës me autorët  N. Caka & A. Dika & S. Rodiqi, veprën ko­lektive Rrjedhat e letërsisë bashkëkohore shqiptare; në Seksionin e Shkencave Shoqërore veprat e H. Islamit, M. Kullashit, E. Stavilecit, M. Krasniqit, J. Rexhepagiqit; në Seksionin e Shkencave të Natyrës ve­p­rat e M. Dushit e L. Susurit; në Seksionin e Arteve veprat e R. Dhomit, T. Emrës, dhe në Kryesi veprat: 30 vjet të ASHAK, Artistët akademikë, Aktet e Ku­vendit të Kosovës, Kosova shtet i pavarur dhe sovran.

Vitet në vijim po ashtu kanë shënuar rritje të sa­sisë dhe të cilësisë së botimeve të Akademisë, qoftë në saje të ndërmarrjeve të veçanta botuese, qoftë edhe falë konferencave e tubimeve shkencore të mbajtura ndër­kohë, materialet e të cilave duheshin botuar. Revis­tat tashmë janë vënë në rend të botimit brenda vitit, ndër­sa materialet e konferencave dhe të tubimeve shken­­core po ashtu shpejt pas mbajtjes së tubimit. Në vitin 2006 Sek­sioni i Gjuhësisë dhe i Letërsisë botoi 3 vepra të natyrës filologjike-kritike: Poezitë e P. Budit (R. Ismajli), mono­grafinë për Gj. Nikollë Kazazin bash­kë me botimin kritik të Doktrinës së tij (B. Demiraj), veprën e G. Darës I Riu (Sh. Demiraj), pastaj vëllimin e I. Ajetit, Për të vër­tetën shkencore dhe kola­nën me poezi të përzgje­dhura të shoqëruara me Para­thënie e shënime të poetëve anëtarë të Akademisë – E. Mekuli, E. Gjerqeku, B. Bokshi, A. Podrimja, E. Basha, S. Hamiti, ndërsa në Seksionin e Shkencave Sho­­qërore duan veçuar monografia për Bane­sën qytetare të Koso­vës (sh. XVIII-XIX) nga E. Riza e Nj. Haliti. Po atë vit u shënua botimi i veprës së zgjedhur të Aleks Budës dhe, si botim i Akademisë në bashkë­punim me Muzeun e Kosovës, Hartës arkeologjike të Kosovës. Pos Studime 13, Vjetari 26 e 27, Kërkime 14 e Botimet e ASHAK, dolën dhe materialet e  tubi­meve shkencore: për Faik Konicën dhe për Kosovën shtet i pavarur e sovran.  

Në vitin 2007 kemi botime të rëndësishme në fu­shat filologjike-gjuhësore: botohet e plotë shqip dhe gjer­manisht vepra albanistike e Franc Miklošiè-it, duke shë­nuar kështu dhe bashkëpunimin e parë konkret me Aka­deminë Sllovene të Shkencave dhe të Arteve, për­mbli­dhet nga revistat e shpërndara nëpër botë, përkthe­het dhe botohet për herë të parë shqip vepra e albano­logut më të madh amerikan E. P. Hamp dhe monografia gjermanisht për Formimin e shumësit në gjuhën shqipe e W. Fiedler-it, e shoqëruar me 80 harta dialektore, të realizuara bren­da Akademisë. Të gjitha këto vepra hyj­në në fondin the­me­lor albanistik. Në serinë e veprave të përzgjedhura të anëtarëve të Akademisë u botua për­zgjedh­ja e gjerë Kri­tika e I. Rugovës, ndërsa në Sek­sionin e Shkencave Sho­qërore një vepër e E. Stavilecit, pastaj katalogu i madh i R. Ferrit në Seksionin e Arteve dhe revistat.

Po këto rrjedha vijojnë në vitin 2008, që shënohet me botimin e veprave të veçanta të Ch. Gut për V. Pashën, A. Aliut me studime letrare dhe të veprës së përzgjedhur të albanologut E. Çabej me rastin e 100-vjetorit të lindjes së tij, ku përfshihen veprat e tij theme­lore. Në Seksionin e Shkencave Shoqërore këtë herë da­lin vepra të H. Islamit, J. Rexhepagiqit, M. Kullashit, P. Nushit, E. Stavilecit, E. Murtezait dhe përzgjedhja e gjerë e Veprave sociologjike e politolo­gjike të F. Aganit. U botuan materialet e Konferencave shkencore për Filo­logjinë shqiptare, për Mitrush Kutelin dhe për Mjedisin e Kosovës. 

Botimet paraqesin një nga format e rëndë­sish­me të punës të Akademisë së Shkencave dhe të Ar­teve të Kosovës. Në fillimet e saj ASHAK për­ballej me vështirësi të natyrave të ndryshme në këtë drej­tim: duke filluar nga standardet dhe orientimet që vendoseshin në rrafshin e akademive të Jugo­sllavisë e deri te nevoja për t’i bërë të qarta re­la­tat ideolog­gjike në rrafshin e përbashkët për tërë shtetin dhe në rrafshin e veçantë për shqiptarët. Në atë periudhë më të shpeshta ishin botimet serbo­kro­atisht dhe për pro­b­leme shpesh jotipike dhe jore­le­­vante për Kosovën. Në vitet ’90 u bë kthesë në kë­të drejtim dhe, përveç veprave më të shumta të auto­rëve vendorë, nisën të botoheshin dhe seri me vlerë për tërë kulturën shqip­tare, si kolana e Veprave të albanologëve të traditës. Në këtë kolanë deri tash janë përfshirë veprat e S. Rizës (4 vëllime), të I. Ajetit (5 vëllime), të W. Cimochowski-t (një vëllim), të H. Pedersen-it (një vëllim), F. Miklošiè-it, E. P. Hamp-it, pastaj të G. Zajmit (4 vëllime), vepra të zgje­dhura të A. Hadrit (një vëllim), A. Budës (1 vë­llim), F. Aganit (1 vëllim), E. Çabejtë (1 vëllim), I. Rugovës (1 vëllim), çka në tërësi tashmë paraqet një korpus me vlerë, ndërsa së shpejti pritet të dalin dhe vepra të albanologëve të tjerë. Njëkohë­sisht ka ar­dhur duke u zgjeruar veprimtaria botuese doku­men­tare. Në këtë kohë u botuan dhe vijojnë të botohen vepra me vlerë në fyshat e shkencave sho­që­rore, në fushat e shkencave të natyrës, po edhe në fushat e arteve. Përveç veprave të sipërpër­men­dura në fushat e dijeve shoqërore, do të përmendim këtu veprat e N. Dacit, të M. Dushit, të M. Berishës, të L. Susurit, të H. Gashit dhe veprën e rëndësishme pos­tume të D. Rozhajës në fushat e shkencave të naty­rës, ashtu si dhe veprat muzikore të R. Dhomit, të Z. Ballatës, studimet muzikologjike të E. Berishës, katalogët me riprodhime të gjera të R. Ferrit, T. Emrës dhe sido­mos monografitë e H. Muharremit për M. Mulliqin dhe të E. Bashës, A. Spahiut për A. Çavdarbashën, traditë që duhet të vazhdojë. 

Në përgjithësi, periudha 2002-2008 është peri­u­dha më e frytshme sa u përket botimeve në tërë historinë e Akademisë, si sa i përket sasisë (ka po aq botime sa kishte në tërë periudhën e mëparme mbi 25-vjeçare), ashtu sa i përket cilësisë dhe orientimit. 

Mijëvjeçari i ri filloi në rrethana të reja, me mun­dësi të reja, pa kontrollet dhe survejimet e më­parme, por me kufizimet e natyrës financiare e mate­riale, në një anë, dhe me pasojat që kishte lënë jeta e vështirë nën shtypjen e rëndë të viteve ’90, shpërnguljet dhe lufta. Në këtë kohë ASHAK i rimori këto veprim­tari me këmbë­ngulje më të madhe dhe e zgjeroi vep­rimtarinë botuese në të gjitha drejtimet. Në vitet 2005-2006 ajo shënoi rrit­jen më të madhe të botimeve, ndërsa në vijim ngulet këmbë për rritjen e cilësisë dhe botimin në radhë të parë të veprave të krijuara në Akademi. Për fat të keq, ajo deri sot nuk ka arritur që paralelisht me rritjen e botime­ve të ndërmarrë dhe hapa përkatës për shpërndarjen dhe plasimin e tyre në treg, çka do të ndih­monte pastaj së­rish këtë veprimtari. Na mban shpresa se në një të ardh­me të afërt mund të ndërmerret ndonjë hap me vlerë në këtë drejtim dhe kjo rrjedhë pozitive do të vazhdojë. Me këtë shpresë po nxjerrim dhe këtë katalog me të gjitha botimet e derisotme të Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës sipas viteve e me shënime të tjera.

Rexhep Ismajli