Seksioni i Arteve i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, organizoi Koncert solemn, për nder të 5-vjetorit të pavarësisë së Republikës së Kosovës.
Fjala e hapjes e kryetarit të ASHAK-ut, akademik Hivzi Islami:
Jemi tubuar sot këtu, në mjediset e Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, për ta shënuar 5-vjetorin e Pavarësisë së Kosovës, shtetit më të ri në botë, me një koncert solemn. Më lejoni që me këtë rast t’i them disa fjalë.
Kombi shqiptar brenda harkut kohor njëshekullor, përveç anëve të dhimbshme, pati dhe dy shpërthime produktive, që u hapën rrugë shqiptarëve për jetë autonome e të pavarur, për shtetësi e sovranitet, për zhvillim e prosperitet të gjithmbarshëm. Më 28 Nëntor 1912 Shqipëria ”bâhet në vehte, e lirë e e mosvarme”, ndërsa pas 96 vjetësh, erdhi edhe një ditë tjetër historike për Kosovën dhe shqiptarët, 17 Shkurti i Madh, 2008 – dita e pavarësisë dhe e sovranitetit të Kosovës. Brezat luftuan për më shumë se pavarësia e Kosovës, por rrethanat ndërkombëtare dhe kapacitetet tona ishin ato që ishin. Edhe kjo ditë për Kosovën e ndrydhur e të dërmuar me shekuj nga perandori e regjime të egra, nuk do të vinte pa mbështetjen e fuqishme ndërkombëtare, para së gjithash të SHBA-ve dhe NATO-s.
Viti i Madh jubilar – 100-vjetori i Pavarësisë së Shqipërisë – u kremtua nga të gjithë shqiptarët kudo që gjendeshin, në truallin gjeoetnik dhe në diasporë. Akademia jonë këtë përvjetor e shënoi me 5 aktivitete të dendura e dinjitoze: Akademia jonë këtë përvjetor e shënoi me 5 aktivitete të dendura e dinjitoze: 3 aktivitete bashkë me Institutin e Historisë – 100-vjetorin e themelimit dhe të ekzistimit të Shoqatës Panshqiptare ”Vatra”, Akademinë – kujtesën historike, kushtuar 100-vjetorit të mbajtjes së Kuvendit të Junikut, Konferencën Shkencore dyditore, duke e përmbyllur me dy aktivitete artistike: Ekspozitën e veprave pamore të autorëve shqiptarë dhe Koncertin solemn me vepra të kompozitorëve dhe interpretëve muzikorë mbarëkombëtarë.
Në vitin 1912 Kosova me viset përreth mori dy goditje të rënda: e para, u nda dhunshëm nga trungu shtetëror-politik, nga Shqipëria politike, dhe e dyta, ndodhi okupimi klasik nga Serbia. Këtë gjendje, të arritur me dhunë dhe terror, fatkeqësisht, e verifikuan të gjitha konferencat ndërkombëtare paqësore, nga ajo e Versajës (1919), e Parisit (1946), e Brukselit (1990), e Hagës (1991), e Londrës (1992) deri te Konferenca e Dejtonit (1995), duke e favorizuar jashtë çdo mase Serbinë. Spiralja e dhunës, e krimeve të llahtarshme mbi popullatën shqiptare dhe dëbimi i saj me mjete gjenocidale, me fluktuime kohore, nuk patën të ndalur deri në gjysmën e vitit 1999 kur intervenoi forca më e madhe ushtarake në botë.
Gjatë gjithë shekullit XX tragjeditë e mëdha që i përcollën shqiptarët jashtë Shqipërisë londineze në rrafshin kombëtar, politik, ekonomik, social, familjar etj. janë ndarjet e imponuara e të dhunshme. Territori shqiptar jashtë kësaj Shqipërie midis dy luftërave botërore u copëtua në tri banovina. Gjatë LNÇ-së u nda në tri zona okupuese, ndërkaq pas saj Kosova, kundër vullnetit të popullit shumicë, në korrik të vitit 1945 u fut me forcë ushtarake nën Serbi/Jugosllavi si “krahinë autonome” (autonomna oblast), me status politik-konstitucional më të ulët se të Vojvodinës. Me këtë pozitë mbeti deri në Kushtetutën e tretë të Jugosllavisë (1963), kur u barazua me Vojvodinën dhe shqiptarët nga statusi i pakicës u avancuan në kombësi, që do të thotë se prapë mbetën qytetarë të dorës së dytë. Territoret e tjera, të banuara me shqiptarë, mbetën në tri republika të tjera, me status të kombësisë.
Me ndryshimet e mëdha politike në kreun e ish-shtetit në vitin 1966, pasuan ndryshimet të tjera. U hapën mundësi për ndryshime kushtetuese dhe u nxorr Kushtetuta e vitit 1974, me të cilën u forcua subjektiviteti konstitucional-juridik e politik i Kosovës deri në një lloj pavarësie nga Serbia, me të drejtën e vetos në ish-Federatë. Por pas vitit 1981 pasoi ndërhyrja politike e policore e Serbisë dhe e organeve të ish-Federatës Jugosllave, e përcjellë nga një represion policor e ushtarak, me qëllim të suprimimit të kësaj Kushtetute dhe vënies së Kosovës përsëri nën juridiksionin e Serbisë, gjë që ndodhi në vitin 1989, me dhunë policore dhe ushtarake.
Si reagim ndaj terrorit shtetëror, suprimimit me dhunë të gjendjes kushtetuese dhe vendosjes së gjendjes okupuese e koloniale, si dhe ngjarjeve në krejt ish-Jugosllavinë (referendumet për pavarësi), Parlamenti i Kosovës më 2 korrik 1990 shpalli Deklaratën Kushtetuese për Pavarësi, që u hartua nga Akademia jonë, ndërsa më 7 shtator 1990 shpalli në Kaçanik Kushtetutën e Republikës së Kosovës. Prej 26-30 shtator 1991 u mbajt Referendumi për Kosovën shtet sovran dhe të pavarur, ndërsa më 24 maj 1992 u mbajtën zgjedhjet parlamentare e presidenciale. Duke u udhëhequr nga parimet e proklamuara të bashkësisë ndërkombëtare, përfshirë edhe miqtë e sinqertë, me fuqi vendimarrëse, projekti i lëvizjes politike shqiptare ishte që problemi i Kosovës të zgjidhej me mjete paqësore. Por këto sakrifica nuk u shpërblyen nga bashkësia ndërkombëtare.
Me indiferencën ndaj dhunës dhe me pranimin e gjendjes faktike, të krijuar pas suprimimit të autonomisë federale, Evropa dhe bashkësia ndërkombëtare e pranonin politikën e aktit të kryer, që e kurajonte Serbinë për sjellje edhe më agresive ndaj shqiptarëve, të cilët u detyruan të kalonin nga kursi paqësor në luftë të armatosur. U jemi shumë mirënjohës të gjithë atyre që luftuan me pendë dhe armë dhe dhanë jetën për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës, sikundër që e falënderojmë shumë diasporën tonë që luajti një rol shumë të madh për këtë objektiv përmes ndihmave materiale, morale dhe ushtarake dhe ndërkombëtarizimin e çështjes së Kosovës.
Gjendja e nderë dhe shumë e dhimbshme për shqiptarët e Kosovës mori fund me hyrjen e trupave të NATO-s më 12 qershor 1999, në mbështetje të Rezolutës 1244 të KS të OKB-së, kur Kosova u vu vënë nën protektorat ushtarak dhe civil ndërkombëtar: KFOR-i, që mbeti autoritet i respektuar nga qytetarët, dhe UNMIK-u, pa ndonjë autoritet. Sipas kësaj Rezolute, Veriu i Kosovës mbeti territor kontestues dhe konfrontues midis Kosovës dhe Serbisë!
UNMIK-u nga fillimi ishte strukturë konfuze dhe jofunksionale. Përgjegjësitë që i mori, nuk i përmbushi, çfarë ishin reformat demokratike, ndërtimi i institucioneve, zhvillimi ekonomik, procesi i privatizimit, sundimi i ligjit, pengimi i korrupsionit dhe krimit të organizuar etj. Me një mandat të pakufizuar, mjetet e Kosovës, të grumbulluara në fonde të caktuara, i dërgoi në banka të huaja, ku gjenden edhe sot dhe po gëlltiten nga kriza globale.
I paaftë për t’i zgjidhur problemet në terren, bëri planin për ndarjen e Kosovës në vija etnike – enklavizimin, ndonëse deklaronte se është kundër fragmentimit territorial të Kosovës; i toleroi strukturat e Serbisë në veri dhe bojkotimin e institucioneve të Kosovës në të gjitha nivelet nga serbët, të cilëve u dha privilegje të papara përmes diskriminimit pozitiv, edhe pse nuk paguanin as taksa në buxhetin e Kosovës, as rrymë, as ujë, as telefon.
Në mars të vitit 2004 ndodhën ngjarjet tragjike dhe me pasoja të rënda, të cilat kurrë nuk u ndriçuan! Pas tyre nisën bisedimet e Vjenës, nga të cilat rezultoi Plani i M. Ahtisarit. Në mbështetje të këtij plani, Kosova u pavarësua më 17 shkurt 2008, por nën mbikëqyrje të bashkësisë ndërkombëtare. Plani shoqërohej me propozimin për krijimin e komunave të reja serbe dhe decentralizimin e pushtetit, ku serbët e Kosovës, me 4-5% në popullsinë e përgjithshme të saj, do të kenë privilegje të papara në Evropë dhe në botë, siç e thoshte edhe vetë zv. i M. Ahtisarit, z. Albert Rohan.
Ky Plan, u bë pjesë e dokumenteve ndërkombëtare, duke marrë verifikimin e OKB-së dhe në vitin 2008 me shumë lehtësi u fut dhe në Kushtetutën e Kosovës. Në takimet e Vjenës 2005-2007, ku u vunë suazat bazë për zhvillimet e mëvonshme, kërkesat e popullatës shumicë të hapësirave përkatëse në Kosovë as që u shtruan nga ana e liderëve shqiptarë të Kosovës, e aq më pak ato të shqiptarëve të Luginës së Preshevës! Në asnjë rast nuk u përmend as emri i Luginës, as i shqiptarëve të atjeshëm! Edhe sot Lugina vazhdon të mos trajtohet si çështje ndërkombëtare, madje as e barabartë me Veriun e Kosovës.
Në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë më 22 korrik të vitit 2010 Kosova arriti një sukses të madh, kur ajo gati unanimisht, vendosi që me shpalljen e Pavarësisë së Kosovës nuk është shkelur e drejta ndërkombëtare. Por kjo fitore nuk u shfrytëzua sa duhet në procesin e njohjeve ndërkombëtare, për çka tërhoqi vërejtjen edhe vetë z. Ahtisari në një takim me përfaqësues të Akademisë sonë vitin e kaluar.
Ndërkaq, më 10 shtator 2012 ndodhi edhe një kërcim pozitiv: përfundoi procesi i mbikqyrjes ndërkombëtare. Punët dhe përgjegjësitë e institucioneve të Kosovës u rritën edhe më shumë. Problemet dhe sfidat e tyre mbetën në radhë të parë në mbrojtjen e tërësisë territoriale të shtetit, në zhvillimin ekonomik, në sundimin e ligjit, në mposhtjen e korrupsionit dhe krimit të organizuar, si kushte kryesore për t’u integruar në BE etj. BE-ja vuri kushte Kosovës, vështirë të përballueshme edhe për vendet e zhvilluara të Evropës. Kosova dhe brenda saj shqiptarët si shumicë, në lëvizjen e lirë brenda Evropës së diversifikuar dhe kontrastive në shumë drejtimeu, mbetën më të izoluarit! BE-ja vepron me standarde të dyfishta! Prandaj lufta jonë për të vërtetën, për drejtësi dhe miq duhet të vazhdojë më energjikisht.
Pas mosuksesit të UNMIK-ut, një rol në sundimin e ligjit dhe në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar pritej ta luante EULEX-i, por edhe kjo instancë, e ftuar nga institucionet e Kosovës, mjerisht nuk u tregua shumë efikase në këtë mision. Fitoret në paqe, në kuptimin e funksionimit të shtetit të së drejtës, të demokratizimit të jetës në tërë kompleksitetin e tij, të ekonomisë së tregut, të respektimit të të drejtave të njeriut, sot nuk janë fare të lehta. Presidenti Klinton menjëherë pas luftës (1999), në Ferizaj, na la porosinë: “Ne e fituam luftën, ju fitoni paqen”! Ky mesazh i tij, i thellë përmbajtësisht, duhet të jetë udhërëfyes i përhershëm për ne.
Rikomponimi i brenshëm territorial i Kosovës edhe sot vazhdon të mbetet një kaptinë e hapur deri te kërkesa e Serbisë zyrtare për pavarësinë e Veriut të Kosovës në formë të një entiteti autonom serb dhe për pavarësinë territoriale-administrative të enklavave të brendshme serbe, së bashku me monumentet e tyre fetare, hinterlandi territorial i të cilave po zgjerohet kundërligjshëm! Kjo kërkesë e Serbisë, që po udhëhiqet nga njerëzit e Millosheviqit e të Sheshelit, mjerisht po mbështetet edhe nga disa qarqe ndërkombëtare, veçanërisht nga disa kancelari evropiane, qëndrimi i të cilave nuk po evoluon pozitivisht ndaj çështjes së Kosovës dhe shqiptarëve.
5-vjetori i Pavarësisë së Kosovës për nga dimensioni kohor duket një jubile i vogël, por nuk ka asnjë dyshim se është tejet i madh për jetën tonë kombëtare, politike dhe shoqërore. Shteti më i ri në botë u krijua me shumë përpjekje, sakrifica dhe viktima. Dhe, me gjithë defektet e funksionimit të tij, Kosovën si shtet të pavarur dhe sovran tashmë e pranuan më se gjysma e vendeve, anëtare të OKB-së, ndër të cilat edhe shtetet më të mëdha dhe më të fuqishme në planin politik, ekonomik, diplomatik dhe ushtarak në botë. Shpresojmë që trendi i njohjeve të intensifikohet këtë vit. Urojmë gjithashtu që edhe jeta jonë të begatohet në dobi të mirëqenies dhe lumturisë. Prandaj jemi mbledhur sonte këtu, në mjediset e Akademisë, për ta shënuar këtë jubile me një Koncert solemn, të organizuar nga Seksioni i Arteve i Akademisë sonë, nën udhëheqjen artistike të akad. Zeqirja Ballatës. Urime dhe Faleminderit!
Morën pjesë:
Ardiana Bytyqi, mexosoprano
Arta Jashari, soprano
Astrit Mustafa, (bas)klarinetë
Besa Llugiqi, soprano
Ergin Brahimi, bariton
Lirika Pula, piano
Luan Durmishi, tenor
Lule Ballata, pikolo, flaut
Pranvera Hoxha, piano
Riad Ymeri, tenor
Zeqirja Ballata, piano
Në program ishin veprat e kompozitorëve:
Z. Ballata, G. Bizet, R. Dhomi, P. Jakova, L. Kastrati, W.A. Mozart, A. Mula, G. Rossini, E. Saboohi, G. Verdi.
Koncerti solemn nën udhëheqjen artistike të akademik Zeqirja Ballatës u mbajt të premten, më 15 shkurt 2013, në orën 18:00, në Sallën e Akademisë.