STUDIMET PËR SHQIPTARËT NË FRANCË: konferencë shkencore ndërkombëtare
LES ÉTUDES SUR LES ALBANAIS EN FRANCE: conférence scientifique internationale, Prishtina 2021, 29-30 tetor/octobre / përgatiti për botim Rexhep Ismajli, këshilli organizues :Rexhep Ismajli, Hivzi Islami, Eqrem Basha, Nerimane Kamberi, redaktor Sabri Hamiti,  Prishtinë, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, SGJL, SSHSH, 2022, 638 f., me il, 25 cm. (Seksioni i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, Seksioni i Shkencave Shoqërore)
Tit. në faqen paral.: Studies on albanians in France.
Tit. në faqen paral.: Les études sur les albananis en France. Indeks.
KDU 008(496.51)''2021''(063)
ISBN 978-9951-26-052-7
(063)COBISS.KS-ID 387582983

Kontaktet e botës shqiptare me botën frënge shkojnë mjaft herët. Per­sonalitete të mëdha të letrave frënge si P. Ronsard, M. Montaigne dhe A. De Lamartine e ki­shin shfaqur tërë reverencën e ty­re përmes poezisë për Gjergj Kastriotin Skën­derbeun, duke u bërë në njëfarë dore frymëzues për shkri­mtarë, studiues e histo­ri­anë që do të merreshin pastaj me botën shqip­tare. Stu­diues, shkrimtarë dhe udhë­për­shkrues francezë e kanë drejtuar vëmen­djen e tyre ndaj botës shqiptare në më­nyrë pak më intensive në sh. XIX dhe sidomos në sh. XX. Të shquar si A. Dozon, Pouqueville, A. Boué, A. Jaray, më pastaj L. Rey, M. Roques, J. Degrand, Hec­quard, pastaj G. Castellan, De Constant, A. Ducellier, J. Godart, H. Boissin, P. e B. Ca­banes, C. Gutt, O. Daniel, M. Roux, G. Bonnet, N. Clayer, e një radhë stu­­diuesish të tje­rë do të vijnë për të shfaqur interesimet e tyre për çështjet nga më të ndryshmet në botën shqip­tare.
Në sh. XIX ka pasur kontakte intensive dhe të frytshme të intelek­tualëve shqiptarë, sidomos të Faik Konicës me Guillaume Apollinaire-in e me shkrimtarë e intelektualë të tjerë frëngë, ndërsa këto kon­takte janë rritur në fusha të ndryshme në pjesën e parë të sh. XX kur në Korçë vepronte liceu francez dhe kishte mësim­dhënie të frëngjishtes në të gjitha fushat. Në atë kohë sa vinte e rritej interesimi për letërsinë, për kulturën dhe idetë sho­qërore e të tjera që vinin nga Franca. Këto inte­resime u shtuan pas Luftës së Dytë Botërore, kur në Tiranë dhe në Prishtinë u the­meluan katedra të gjuhës dhe të letërsisë frënge.

Në vitet ’70, ’80, ’90 të sh. XX në Francë pati një interesim më të gje­rë për gjuhën dhe le­tërsinë shqiptare, sidomos pas botimit të veprave të Ismail Kada­resë në Paris. Në këto kohë në Prishtinë pati një rritje të ndje­shme të interesimit për idetë letrare, shkencore e kulturore që vinin nga Fra­n­ca dhe u zhvillua një vep­rimtari e shënueshme e transmetimit të tyre përmes përkthi­meve e dis­kuti­meve.
Vitet ’90 të sh. XX shënuan interesim më të gjerë të opinionit kultu­ror dhe shkencor francez për shqiptarët, gjuhën dhe kulturën e tyre dhe kjo ndërlidhet me dy ngjarje të mëdha: në një anë kemi rënien e komunizmit në Shqipëri, ndërsa në anën tjetër adventin në skenën ndërkombëtare të çështjes së Kosovës. Në dekadat në vijim intelektualë nga më të shquarit të botës frënge u anga­zhuan ta kuptonin më mirë dhe ta shpjegonin për opi­nionin frëng dhe të botës qoftë ndryshimin dhe pasojat që po shkaktonte përmbysja në Shqipëri, apo edhe më intensivisht çështjen e Kosovës dhe me këtë çështjen shqiptare në përgjithësi, duke luajtur kështu dhe një rol me rëndësi në fushën e qëndrimeve të opinionit dhe të shtetit francez ndaj çështjes (studimet e përqendruara nga qarqet universitare të Tuluzës, të Ecole Na­tio­nale des Langues Orientales në Paris, qarqet intelek­tuale rreth revistës Es­prit dhe Komitetit Kosovo, lëvizjet paqësore sidomos MAN, etj.). Univer­sitetet e Tira­nës, Pri­shtinës, Shkodrës, Elbasanit, Tetovës, Seminari Ndër­kom­bëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kultu­rën Shqiptare në Prishtinë, po ashtu kanë luajtur një rol me rëndësi në këto qarkullime idesh me rëndësi për kontaktet e ndërsjella.
Sot ka gjithnjë e më shumë interes për intensifikimin e këtyre kon­tak­­­teve të botës intelektuale shqi­p­tare gjithandej (Shqipëri, Kosovë, Ma­qedoni, diasporë) me zhvillimet në botën frëngjishtfo­lë­se.

(Nga fjala e akademik Rexhep Ismajlit në hapjen e konferencës “Studimet për shqiptarët në Francë)