SHALA, Kujtim M. /
KRYEVEPRA E FISHTËS
Redaktor Sabri Hamiti, Prishtinë, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, SGJL, 2022, 298 f., 25 cm. (Botime të veçanta CCXIII / Seksioni i Gjuhësisë dhe Letërsisë. Libri 79)
Tit. në faqen paral.: Masterpiece of Fishta. Shënime për autorin në pjesën palosëse të kopertinës. Bibliogr.: f. 291-292. Indeks.
KDU 821.18-1.09
ISBN 978-9951-26-051-0
COBISS.KS-ID 387190535

Lahuta e Malcís (1937) është kryevepra e Gjergj Fishtës dhe një krye­vepër e letërsisë shqipe. Një vepër letrare klasike, prandaj dhe një vepër identitare. Lahuta e Malcís është epi i shqiptarëve, kulmi letrar i epikës shqipe. Lahuta e Malcís është vepër mësimi letrar e nacional, si vepër estetike dhe si mësim ideologjik për shqiptarët.
Këto cilësime janë rezultate të përqendruara të Kryevepra e Fishtës, libër që e interpreton në mënyrë sistematike Lahutën e Malcís, duke ndjekur ciklet ashtu siç janë strukturuar në botimin e plotë të saj, të vitit 1937. Në këtë mënyrë, ndjekja e metodës së strukturimit të cikleve të veçanta kthehet në metodë studimi të Lahutës së Malcís si një vepër e kryer.
Libri ka shtatë kapituj që i kushtohen Lahutë së Malcís, të titulluar I. Kryevepra e Fishtës, II. Flijimi, III. Mësimi, IV. Marash Uci, V. Lekët, VI. Tringa, VII. Kurora e veprës, dhe dy Addendum-e, i pari i titulluar Komen­tuesi i fundit, ndërsa i dyti Modeli letrar-kulturor, të cilët kërkimin e çojnë tek diskurset për Lahutën e Malcís dhe te modeli letrar, kulturor e religjioz i françeskanëve shqiptarë, më i njohuri ndër të cilët është Gjergj Fishta.
Kapitulli i parë i librit Kryevepra e Fishtës e përcakton Lahutën e Malcís si një kryevepër letrare të Fishtës e të letërsisë shqipe, me theksim të së rëndësishmes letrare e kulturore të veprës, trajton krijimin e veprës, gjininë letrare të saj, heronjtë, ngjarjet themelore, formatin kulturor e moral autentik, bashkë me mësimet themelore të saj.
Ndërsa kapitujt e tjerë, sipas radhës, ndjekin metodën e krijimit të Fishtës dhe këtë e kthejnë në metodë interpretimi të veprës. Para se të botohej e plotë, Lahuta e Malcís është shkruar e botuar në cikle, gjë që e ka përcaktuar strukturën dhe natyrën e veçantë të veprës, e dhënë që duhet ta ketë parasysh interpretuesi letrar për të kapur tendencën e autorit, si dhe natyrën e veçantë të epit të Fishtës. Në karakterizimet tona, Vranina është vendi dhe mësimi i flijimit për nderin. I tillë është edhe cikli për Tringën, heroinën që jep jetën për të mbro­j­­tur nderin. Këngët e Lidhjes së Prizrenit hapin projeksionet ideo­logjike e politike të Fishtës që kurorëzohen në ciklin e fundit, kur poeti tashmë ka edhe provat e vetëdijes nacionale shqiptare të heronjve të tij. Ndërmjet shtrihen rrëfimet për betejat e ashpra, të cilat bëjnë bashkë heronj që mbrojnë nderin, heronj që mbrojnë tokën dhe heronj që mbrojnë vendin në kuptimin politik të termit.
Të gjithë kapitujt e librit Kryevepra e Fishtës së bashku hapin edhe një herë veprën e madhe letrare të Gjergj Fishtës, veprën e madhe të shqip­tarizmës, kryeveprën letrare Lahuta e Malcis, mësimin e madh të saj, një mësim autentik që jepet me shembuj shqiptarë. A do t’i kuptojnë dhe a do t’i përsërisin edhe më tej shqiptarët shem­bujt e mëdhenj të nderit e të fisnikërisë? Kjo është çështja.

(Nga parathënia e autorit)