…Gjykata Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND), e njohur me emër të popullarizuar si “Gjykata Botërore”, është organ kryesor gjyqësor i Kom­beve të Bashkuara, i themeluar drejtpërdrejt me Kartën e OKB-së dhe që vepron sipas Statutit të saj si aneks i Kartës. Vetëm shtetet mund të jenë palë në çështjet kontestuese përpara GJND-së dhe ato i nënshtrohen juridiksionit të Gjykatës vetëm nëse japin pëlqimin për të. Megjithatë, pëlqimi mund të jepet edhe përpara një mosmarrëveshjeje, qoftë me traktat ose me deklaratë të njëanshme të paraqitur në Gjykatë.
Përveç juridiksionit të saj në çështjet kontestimore, GJND mund të japë mendime këshillimore me kërkesë të Asamblesë së Përgjithshme të KB, Këshillit të Sigurimit dhe të gjashtëmbëdhjetë organeve dhe agjencive të specializuara të familjes së KB, ose të lidhura me OKB-në. Asambleja e Përgjithshme dhe Këshilli i Sigurimit mund të kërkojnë një mendim këshillues për çdo çështje ligjore, derisa organet dhe agjencitë e tjera mund të kërkojnë mendim këshillues vetëm për çështjet ligjore brenda fushës së veprimtarisë së tyre.
…Tradicionalisht, sa herë që GJND jep mendim këshillimor, të pa­kë­na­qurit me mendimin e dhënë përpiqen që ta injorojnë rëndësinë e tij duke u ndalur te karakteri “jodetyrues” i mendimit. Një qasje e këtillë është tejet sipërfaqësore, sepse i gjithë debati lidhur me mendimin këshi­llimor reduktohet në një debat të paqenë rreth “forcës detyruese kundrejt autoritetit bindës.” E njëjta gjë ndodhi edhe me rastin e dhënies të Mendimit këshillimor të GJND-së për Kosovën. Megjithatë, fakti që mendimet këshillimore nuk janë të detyrueshme dhe nuk kanë efektin “res judicata” nuk e zvogëlon rëndësinë e tyre morale, si edhe atë ligjore dhe se kontributi i mendimeve këshillimore në zhvillimin e së drejtës ndërkombëtare nuk është kontestuar asnjëherë. Përveç kësaj, është edhe e pritshme që një mendim këshillimor i GJND-së të respektohet nga organi që e ka kërkuar atë. Një efekt tjetër i rëndësishëm i men­dimeve këshillimore qëndron në faktin se në ushtrimin e funksionit të saj këshillimor, Gjykata udhëhiqet nga të njëjtat dispozita që zbatohen edhe në çështjet kontestimore. Gjykata mbështetet në gjetjet e saj në një mendim këshillimor njësoj sikurse edhe në aktgjykime, nëse bëhet fjalë për të njëjtën çështje ligjore në procedurat e mëvonshme.
…Në fazën e parë, GJND-ja e ftoi OKB-në dhe shtetet anëtare të inte­resuara që brenda afatit kohor deri më 17 prill 2009 t’i dorëzonin Gjy­katës parashtresa me shkrim dhe brenda afatit të paraparë, 36 shtete anëtare i dorëzuan ato. Më pas, GJND, përsëri e ftoi OKB-në dhe shtetet anëtare të interesuara që brenda një afati tjetër, deri më 17 korrik 2009 të japin përgjigje me shkrim për parashtresat e dorëzuara. Midis datave 1–11 dhjetor 2009, Gjykata mbajti seanca dëgjimore. Shkalla e interesit ndërkombëtar në këtë rast ishte mbresëlënëse. Gjithsej 40 shtete morën pjesë në procedurën me shkrim dhe atë gojore. Madje, ndër 28 shtetet pjesëmarrëse në seancat dëgjimore ishte edhe Kina, që për herë të parë merrte pjesë në seancat dëgjimore të GJND-së. Ishte gjithashtu hera e parë që të pesë anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit merrnin pjesë.
Prania e ekspertëve si James Craword, Sir Michael Wood dhe Sean Murphy (Avokatët e Kosovës), Malcolm Shaw dhe Marcelo Kohen (Avokatët dhe këshilltarët e Serbisë), Harold Hongju Koh (kryesues i delegacionit dhe avokat i SHBA), Martti Koskenniemi (përfaqësues i Finlandës), Jochen Frowein (Këshilltar Ligjor i Shqipërisë), Jean d’Aspremont (përfaqësues i Burundit), Vaughan Lowe dhe Colin Warbrick (Këshilltar dhe Këshilltar i Qipros), Ole Spiermann (Këshilltar i Danimarkës), Allain Pelle (përfaqësues i Francës) dhe Niels Blokker (përfaqësues i Holandës) është edhe një tregues se sa i rëndësishëm ishte ky rast për një sërë shtetesh.
Veçanti tjetër dhe tejet e rëndësishme e procesit në rastin e Shpalljes së Pavarësisë së Kosovës ishte edhe fakti që Gjykata e kishte ftuar Kosovën, respektivisht autorët e Deklaratës së Pavarësisë së Kosovës që t’i drejtohen Gjykatës. Madje, Kosovës iu dhanë tre orë për t’i para­qitur provat dhe për të përcjellë argumentet ligjore, duke iu lejuar kështu përfaqësuesve të Kosovës një vend në tavolinë, përballë përfaqë­suesve të Serbisë…

(Gjyljeta Mushkolaj, nga parathënia e botimit)