Libri “Enigma e poezisë” i akademik Sabri Hamitit është studim analitik e fenomenologjik i poezisë moderne shqipe, i konceptuar në dy pjesë: “Enigma e poezisë 1” dhe “Enigma e poezisë II”. Kjo vepër vë në relacion fenomenologjik poezinë e kanonit dhe “poezinë e re” për të analizuar e interpretuar dhe rivlerësuar traditën poetike shqipe si dhe për të studiuar evolucionin e shprehësisë të kësaj forme letrare deri më sot.
Në këtë ndërmarrje studimore zgjedhja e autorëve dhe e veprave është intencionale, pra bazohet në fuqinë krijuese të autorëve të poezisë, të cilët kanë formuar kanonin poetik shqiptar nëpërmjet diferencave krijimtare për t’u studiuar si forma të ndërliqshme që jetësojnë autenticitetin e poezisë shqipe si traditë, modernitet e bashkëkohësi.
Në këtë udhë, te pjesa “Enigma e poezisë 1” kemi pesë kapituj, në fakt pesë autorë, vepra e së cilëve analizohet me synim të formimit të ikonës autoriale si sublimimit krijues në letërsinë shqipe. Te “Fishia”, Sabri Hamiti së pari jep definicione e distinksione teorike-filozofike për nocionin e kryeveprës, zgjedh dhe trajton kryeveprën Lalrula e Maltis, duke e parë fuqinë e autorit Gjergj Fisbta si sublimues të përpjekjeve të mëparshme për krijimin e kësaj forme letrare, pra duke e njohur fuqinë krijimtare të tij, për ta jetësuar në letërsinë tone kryeveprën si simbol të kanonozimit të diskurseve etnike nacionale.
Te “Shanioja” rizbulohet clhe inaugurohet autork sidomos me specifikën e tingëllimave të tij. rrjeclhimisht lirikës, e cila nuk është trajtuar qenësisht më parë. Sabri Hamiti heton e analizon se Lazër Shantqja është admirues i epikës fishtiane, pasues i klasikës sonetike të Mjedjes. por vetë shkruan lirikë filozofike si sinkretizim formash.
Te ”Koliqi”, autor të cilin në studime të mëparshme Sabri Hamiti e studion si inaugurues të prozës moderne shqipe, fokuson fenomenin e mallit të tij për shkrimin e historisë letrare shqiptare. Analizon rolin integralist, gjithsesi motivues e vlerësues, të mendimtarit lucid gjithpërfshirës. Sabri Hamiti vëren se Koliqi studion pararendësit e tij, Petrotën, Rrotën. Çabejn, të cilët kanonizuan letërsinë shqipe në histori parciale letrare, por vetë merr barrën e sublimimit të kësaj trashëgimie dhe nis realizimin e konceptit të tij integralist për një histori letrare shqipe…
Te “Camaj”, Sabri Hamiti jep bioletrën e tij poetike, lakoren e tij krijuese nëpërmjet një analize përimtuese të konceptit themelor të autorit si ekuilibrues të zërave të trashëgimisë metonimike dhe germës së kultivuar në simbol duke analizuar lakoren e formave të tij poetike, poezi, poemë. por gjithnjë duke hetuar palimpsestin si filozofi krijuese personale. Martin Camaj i Sabri Hamitit është autori që shkruan mallin e vet për humusin e tij, qoftë si kujtesë kur është në vendlindje, qoftë si rikujtesë kur është në mërgim, për të veneruar se poezia e tij është vetmia esenciale e sublimuar në figure e një autori autentik që nuk ikën nga rrënja e vet…
Ndërkaq, në vijimësinë e dorëshkrimit, kemi diskutimin për fenomenin e përkthimit i cili kur aplikohet në poezi domosdo merr premisat e rikrijimit.
Te kapitulli “Ismajli” Sabri Hamiti veneron gjuhëtarin në rolin e përkthyesit si rikrijues, i cili për kulturën e vet refuzon ishuillimin ngase e do komunikimin. Më pas shkruhet për poetët Lasgushi e Mjedja, si etër të figurës, ndërkaq gjen se ky mister është ruajtur te Zorba e Reshpja. të cilët në kohë të anti-figures krijuan metafizikën e tyre si auto-refleksion…

(Akademik Kujtim Shala, anëtar korrspod. Nysret Krasniqi)